شاید بپرسید که تفکر منطقی چیست و اصلا تقویت کردن تفکر منطقی در افراد چه ضرورتی دارد؟ تفکر، یکی از بارزترین ویژگی‌هایی است که انسان را از سایر جانداران جدا کرده. انسان موجودی متفکر است و تقسیم تفکر به روش‌های متفاوتی صورت می‌گیرد. یکی از رایج‌ترین آنها، تقسیم‌بندی تفکر به دو نوع منطقی و احساسی است. تفکر منطقی خود نیز به زیرشاخه‌های دیگری تقسیم‌بندی می‌شود. در ادامه تفکر منطقی را به طور کامل بررسی می‌کنیم، راه‌های تقویت آن را بیان، و همچنین راه‌های تقویت تفکر منطقی در کودکان را نیز بیان خواهیم کرد.
اگر شما خانواده عزیز می خواهید که کودک و نوجوان‌تان به مهارت و خلاقیت بیشتری در زندگی خود دست پیدا کند حتما از کلاس های هوش و خلاقیت برای کودکان برای فرزندتان استفاده کنید.
انواع تفکر
در یکی از انواع تقسیم‌بندی‌ها، تفکر به دو نوع منطقی و احساسی تقسیم می‌شود. برای درک بهتر موضوع و جدا شدن کامل این دو نوع تفکر گفته شده، به ذکر مثال می‌پردازیم.
تصور کنید که از دانشگاه مدرک خود را گرفته‌اید و به دنبال شغل هستید. دو گزینه متفاوت دارید. یک مورد در شهری دیگر است که با محل سکونت فعلی شما ۱۰۰۰ کیلومتر فاصله دارد و حقوق بالا و شرایط کاری بسیار خوبی دارد. مورد دوم در شهر محل سکونت شماست که می‌توانید در ده دقیقه به محل کار خود برسید و از طرفی حقوق آن یک چهارم، و شرایط کاری متوسط است. اینجاست که ممکن است تفکر منطقی و تفکر احساسی در جهت مخالف هم باشند و تصمیم‌گیری را برای شما سخت کنند. ممکن است دوست داشته باشید در شهر محل سکونت خود شغلی داشته باشید تا در کنار خانواده و دوستان خود باشید و از نظر احساسی به این نتیجه می‌رسید که شغل دوم بهتر است؛ در حالی که از دید بقیه افراد و از دید منطقی، حقوق و شرایط کاری شغل اول بسیار بهتر است.
همین داستان در مورد موضوعات دیگر نیز وجود دارد. انتخاب رشته تحصیلی، خرید منزل، انتخاب همسر، انتخاب شغل و تغییر محل زندگی تنها چند نمونه از تصمیمات مهم زندگی یک شخص هستند که در صورتی که تصمیم فقط از روی احساس گرفته شود، در اکثر موارد نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. در صورتی که تفکر منطقی و احساسی در یک جهت باشند، تصمیم‌گیری آسان است. اما زمانی که در جهت مختلف باشند، تصمیم‌گیری بسیار سخت خواهد بود.
تفکر احساسی، در درون همه ما وجود دارد. اما تفکر منطقی، مهارتی است که باید حتما روی آن کار کرد تا تقویت شود؛ در غیر این صورت و تقویت نشدن این نوع تفکر، شخص از نظر روانشناختی توانایی تصمیم‌گیری درست را در شرایط متفاوت ندارد و در اغلب موارد تصمیم اشتباه خواهد گرفت. بنابراین بهتر است که روی این مهارت کار شود تا افراد همیشه در برخورد با مسائل گوناگون بهترین تصمیم را بگیرند. از آنجایی که مهارت‌ها در همه سنین قابل یادگیری هستند، بهتر است که این مهارت مهم نیز از دوران کودکی به کودکان آموزش داده شود؛ تا در بزرگسالی، کودکان عزیزمان اعتماد به نفس داشته باشند و در روبرو شدن با مسائل گوناگون، تصمیمات درست را بگیرند. در ادامه مقاله، به روش‌های تقویت تفکر منطقی نیز خواهیم پرداخت.
تفکر منطقی
تفکر منطقی یک رویکرد فکری است که بر اساس استدلال منطقی و قوانین منطق استوار است. این نوع از تفکر بر اساس استنتاج منطقی و تحلیل دقیق از اطلاعات و پیوندهای منطقی بین آنها عمل می‌کند. تفکر منطقی برای حل مسئله، تصمیم‌گیری و ارزیابی ادعاها و استدلال‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تفکر منطقی، از قوانین منطقی مثل استنتاج زنجیره‌ای و استنتاج از پیش‌فرض‌ها استفاده می‌شود. این قوانین و اصول منطقی به ما کمک می‌کنند تا به استنتاج‌های درست برسیم و از تناقضات و منطق ناسازگار جلوگیری کنیم. برای روشن‌تر شدن با یک مثال ساده توضیح می‌دهیم.
همه ماشین‌ها بنزین مصرف می‌کنند. پراید یک ماشین است. نتیجه‌ای که می‌توان از این دو فرض گرفت این است که پراید بنزین مصرف می‌کند!
حال می‌توانیم سه فرض داشته باشیم. همه ماشین‌ها بنزین مصرف می‌کنند. پراید یک ماشین است. برای خرید بنزین باید پول پرداخت کرد. نتیجه‌ای که می‌توان از این فرضیات گرفت این است که برای راندن پراید باید پول پرداخت شود.
حال اگر پنج فرض داشته باشیم که به صورت زیر باشند، همه ماشین‌ها بنزین مصرف می‌کنند. پراید یک ماشین است. برای خرید بنزین باید پول پرداخت کرد. برای پرداخت پول باید پول داشته باشیم. برای داشتن پول باید کار کرد. نتیجه‌ای که می‌توان از این فرضیات گرفت این است که برای راندن پراید باید کار کنیم. (البته این نتیجه را از این پنج فرض گرفتیم و در دنیای واقعی، فرضیات بسیار متفاوت و بیشتر هستند.)
به همین ترتیب می‌توان از تعداد فرضیات بیشتر، به مثال‌های پیچیده‌تری رسید که در دنیای واقعی با آنها روبرو هستیم و همه آنها به سادگی حل همین مسئله پراید نیستند و برخی از آنها پیچیده‌تر هستند. تفکر منطقی می‌تواند در بسیاری از زمینه‌ها و فعالیت‌ها به فرد کمک کند، از جمله:
حل مسائل: با استفاده از استدلال منطقی، می‌توان در حل مسائل پیچیده و تصمیم‌گیری‌های دشوار از تفکر منطقی کمک گرفت. ارزیابی ادعاها و استدلال‌ها: تفکر منطقی به شما ابزارهای لازم را می‌دهد تا ادعاها و استدلال‌های دیگران را ارزیابی کنید و به طور منطقی به آنها پاسخ دهید. تحلیل داده‌ها و اطلاعات: با استفاده از تفکر منطقی، می‌توانید داده‌ها و اطلاعات را به طور دقیق تحلیل کنید و به نتایج منطقی برسید. ارزیابی علمی: تفکر منطقی در فرایند ارزیابی و تحلیل علمی بسیار مفید است، زیرا به شما کمک می‌کند به نتایج منطقی و قابل اعتماد برسید. تصمیم‌گیری: در فرآیند تصمیم‌گیری، تفکر منطقی به شما کمک می‌کند تا مزایا و معایب مختلف گزینه‌ها را ارزیابی کنید و تصمیم‌های منطقی‌تر بگیرید. در کل، تفکر منطقی به شما کمک می‌کند تا با استفاده از استدلال منطقی و تحلیل دقیق، به نتایج منطقی، روشن و قابل اعتماد برسید. این نوع از تفکر در بسیاری از جنبه‌های زندگی و کار مفید است و به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری و حل مسائل کمک می‌کند.
انسان‌های منطقی، برخی ویژگی‌های خاص را دارند که به آنها کمک می‌کند در فرآیندهای تصمیم‌گیری، استدلال و حل مسئله نسبت به سایر افراد بهتر عمل کنند. برخی از ویژگی‌های انسان‌های منطقی عبارتند از:
استفاده از استدلال منطقی
انسان‌های منطقی در تصمیم‌گیری‌ها و حل مسائل از استدلال منطقی استفاده می‌کنند و ادعاها و استدلال‌های خود را بر اساس اطلاعات و قوانین منطق بنا می‌کنند.
تحلیل دقیق
انسان‌های منطقی توانایی تحلیل دقیق و صحیح را دارند. آنها به جزییات و جنبه‌های مختلف یک مسئله توجه می‌کنند و آن را به طور دقیق تحلیل می‌کنند.
ارزیابی منطقی
انسان‌های منطقی توانایی ارزیابی منطقی ادعاها و استدلال‌ها را دارند. آنها قادرند ادعاها را بررسی کنند، منطق آنها را ارزیابی کنند و به طور منطقی به آنها پاسخ دهند.
پیروی از قوانین منطقی
انسان‌های منطقی در تفکر و استدلال خود از قوانین منطقی پیروی می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند تا از تناقضات و منطق ناقص جلوگیری کنند و استدلال‌هایی را ارائه دهند که به طور منطقی صحیح باشند.
انسان‌های منطقی انعطاف پذیری لازم را در فرآیند تصمیم‌گیری دارند. آنها در نظر می‌گیرند که ممکن است شرایط و وضعیت‌ها تغییر کنند و بر اساس اطلاعات جدید، تصمیمات خود را تغییر دهند و نسبت به سایر افراد از انعطاف‌پذیری بالاتری برخوردار هستند.
ارزیابی بر اساس اطلاعات و شواهد
انسان‌های منطقی تمایل دارند تا در تصمیم‌گیری‌ها و استدلال‌های خود، بر اساس اطلاعات و شواهد قابل اعتماد عمل کنند. آنها تلاش می‌کنند تا از بی‌طرفی و عدم تعصب در ارزیابی خود استفاده کنند.
قدرت استنتاج
انسان‌های منطقی قدرت استنتاج منطقی را دارند. آنها می‌توانند از اطلاعات و شواهد موجود به نتیجه برسند و نتایجی که به آن دست می‌یابند، قابل اعتماد است؛ چرا که بر اساس احساساتشان نیست و بر اساس اطلاعاتی است که از دنیای بیرون گرفته‌اند.
موارد ذکر شده، برخی از ویژگی‌های مربوط به انسان‌های منطقی هستند. دقت کنید که در شرایط خاص، انسانی که در اغلب موارد تفکر منطقی دارد و منطقی رفتار می‌کند، ممکن است طوری رفتار کند که اصلا منطقی نباشد که این به خاطر تفکر احساسی در مورد آن موضوع است که ذهن فرد از نظر احساسی بیشتر درگیر است. مثلا انتخاب همسر، موردی است که در آن تفکر احساسی بسیار دخیل است و باید مراقب باشیم تا تفکر احساسی، تفکر منطقی را به اشتباه نیندازد؛ از طرفی چون ما انسان‌ها از ترکیب این دو نوع تفکر استفاده می‌کنیم و نمی‌توان تفکر احساسی را از انسان‌ها جدا کرد، در هنگام روبرو شدن با موارد مهمی مثل این موضوع بهتر است که از کمک اطرافیان نزدیک به ویژه آنهایی که تفکر منطقی دارند و تفکر احساسی برای آنها در مورد موضوع گفته شده بسیار دخالت کمتری دارد کمک بگیریم.
یکی از مهمترین عوامل جهت تقویت تفکر منطقی، داشتن مغز و بدن سالم است. بنابراین برای تقویت مهارت تفکر منطقی، نباید از جسم خود غافل شوید. حتما ضرب‌المثل "عقل سالم در بدن سالم" را شنیده‌اید. برای بهبود عملکرد بدن و سلامتی بدن، حتما باید از پزشک، مشاور تغذیه و افراد دارای تخصص کمک گرفت. با این حال، برخی از موارد هستند که به همگان توصیه می‌شوند و رعایت کردن آن برای همه افراد، مفید است که در زیر به اختصار آنها را بیان می‌کنیم:
ورزش برای درست عمل کردن کارکرد بدن، ورزش یکی از مهمترین موارد است. هیچگاه ورزش را فراموش نکنید. حتی اگر نمی‌توانید به صورت حرفه‌ای ورزش کنید. برای نوجوانان و جوانان و افراد میانسال که غالبا مشکل خاصی ندارند، روزانه نیم ساعت تا ۴۰ دقیقه پیاده‌روی بسیار مفید است. البته این توصیه برای عموم است و در صورتی که بیماری یا مشکل خاصی دارید حتما از پزشک مشورت بگیرید.
رژیم غذایی مناسب فست‌فودها و غذاهای چرب، امروزه بسیار محبوب هستند و همه ما از خوردن آنها لذت می‌بریم. اما به خاطر داشتن اسیدهای چرب ترانس در این نوع غذاها، برای بدن بسیار مضر هستند و نباید این غذاها را به طور مداوم و هر روزه مصرف کرد. از طرف دیگر فیبر موجود در سبزیجات و میوه‌ها که برای بدن ضروری است، امروزه بسیار کمتر مصرف می‌شوند. استفاده مناسب از سبزیجات تازه و میوه‌جات، به سلامت بدن کمک می‌کند و برای بدن مفید است. حتما در رژیم غذایی خود سبزیجات و میوه‌های تازه را قرار دهید و از غذاهای چرب کمتری استفاده کنید.
خواب مناسب با توجه به تغییر شرایط زندگی، زمان خواب اکثر افراد تقریبا در محدوده ۱۲ شب به بعد است و صبح نیز دیروقت از خواب بلند می‌شوند. مدت زمان مناسب برای خواب از زمان نوجوانی تا میانسالی بین ۶ تا ۸ ساعت است که بهتر است بین ۷ تا ۸ ساعت باشد. از طرفی زمان خواب نیز اهمیت دارد. مثلا یک خواب ۸ ساعته از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح روز بعد، مناسب‌تر از یک خواب ۸ ساعته از ساعت ۲ نصفه شب تا ۱۰ صبح می‌باشد. بنابراین هم مدت زمان خواب را در نظر داشته باشید و هم زمانی که به خواب می‌روید و صبح از خواب بلند می‌شوید تا بدن سالم‌تری داشته باشید.
در این قسمت به سه مورد از مهمترین مواردی که رعایت کردن آنها باعث سلامتی بدن می‌شود اشاره کردیم و با داشتن بدن سالم، قدرت تفکر و همچنین تفکر منطقی در ما بیشتر می‌شود. باز هم تاکید می‌کنیم که این پیشنهادات به صورت کلی هستند و برای سلامتی بدن در هر مورد، باید به متخصص مراجعه کنید.
راه‌های تقویت تفکر منطقی در کودکان
تقویت تفکر منطقی در کودکان می‌تواند به آنها در درک بهتر مسائل، حل مسائل پیچیده‌تر و تصمیم‌گیری منطقی کمک کند. همانطور که در قسمت‌های قبل به آن اشاره کردیم، تفکر منطقی یک مهارت است و کودکان می‌توانند آن را از سنین بسیار پایین بیاموزند. بنابراین بهتر است که تفکر منطقی که یکی از مهمترین مهارت‌ها برای زندگی در دنیای امروز است، از سنین پایین برای کودکان در نظر گرفته شود. در زیر روش‌های متعددی برای تقویت تفکر منطقی در کودکان بیان شده است.
بازی‌ها و پازل‌های منطقی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های استدلال و حل مسائل را تقویت کنند. می‌توانید از بازی‌هایی مانند پازل‌های منطقی، سودوکو، تعمیر و ساخت سازه‌ها، بازی با حروف و اعداد، بازی شطرنج و بسیاری از بازی‌های دیگر استفاده کنید. این بازی‌ها بسیار برای کودکان سرگرم کننده هستند و موجب تقویت تفکر منطقی در کودکان می‌شوند.
سوال‌های منطقی
از کودکان بخواهید که در مواقع مختلف سوال‌های منطقی بپرسند و استدلال خود را برای پاسخ دادن به این سوال‌ها بیان کنند. این سوال‌ها ممکن است شامل معماهای منطقی، سوالات بازی‌های منطقی و سوالات مرتبط با روند استدلال باشند.
تحلیل داستان‌ها
هنگام خواندن داستان‌ها یا تماشا کردن فیلم‌ها، کودکان را دعوت کنید تا در مورد روند داستان و رفتار شخصیت‌ها تحلیل و استدلال کنند. از آنها بخواهید تا به توجیه‌ها و استنتاج‌های منطقی برسند و دلایل خود را برای نتایجی که به آنها رسیده‌اند بیان کنند.
بازی کردن در یک نقش خاص
از کودکان بخواهید که در بازی‌های مختلف، نقش کسی را بازی کنند. مثلاً نقش پزشک یا نقش خانه‌داری یا هر نقش دیگری، و از او سوالاتی در زمینه نقشی که بازی می‌کند بپرسید. مثلا می‌توانید از سوالاتی مانند "چرا باید بیمار را بررسی کنیم؟" یا "چرا باید لباس‌های خانه را بشویم؟" برای تشویق کودکان به استدلال منطقی استفاده کنید.
تشویق به پرسیدن سوال
می‌توانید همواره کودک خود را تشویق به پرسیدن سوال‌های منطقی در مورد مسائل گوناگون کنید. یا حتی اگر کودک شما کم سوال می‌پرسد، خودتان سوال‌هایی را از او بپرسید تا پاسخ دهد. نوع سوال‌ها با توجه به سن کودک متفاوت است. سوال می‌تواند بسیار ساده باشد. مثلا می‌توانید از او بپرسید که چرا شیر آب را باید باز کنیم تا دستمان را بشوییم و چرا شیر آب خانه همیشه باز نیست که ما بتوانیم راحت‌تر دستمان را بشوییم؟ و اجازه دهید تا خود کودک به نتیجه‌ای منطقی برسد.
تشویق به استدلال و تفکر پیچیده
وقتی کودکان نظریه‌ها و دلایل خود را در مورد موضوعی بیان می‌کنند، آنها را تشویق کنید و از آنها بخواهید که دلایل بیشتری برای استدلال‌های خود ارائه دهند و تنها به نتیجه‌گیری از یک فرضیه اکتفا نکنند.
حل مسائل
ارائه مسائل و چالش‌های ساده‌تر به کودکان و ایجاد فرصت برای آنها برای حل این مسائل می‌تواند تفکر منطقی آنها را تقویت کند. به آنها کمک کنید تا مسائل را تحلیل کنند و گام‌به‌گام به جواب برسند.
موارد گفته شده، چند نمونه از راه‌هایی هستند که می‌توانیم با استفاده از آنها، به کودکانمان فرصت بدهیم تا از مهارت تفکر منطقی استفاده کنند و استفاده از این مهارت، خود باعث تقویت آن نیز می‌شود. با توجه به شخصیت کودکان، بعضی از آنها ممکن است به زمینه‌های خاصی علاقه داشته باشند یا برخی از آنها در زمینه‌های خاصی کنجکاوی بیشتری داشته باشند. برخی درونگرا و برخی برونگرا باشند و ویژگی‌های هر کودک با کودک دیگر متفاوت است. بنابراین شما باید با توجه به وضعیت زندگی شخصی خود و فرزندانتان، زمینه‌هایی که مناسب‌تر است را انتخاب کنید و با استفاده از آنها، به افزایش مهارت تفکر منطقی فرزندتان کمک کنید. پیدا کردن این زمینه‌های مناسب در زندگی شخصی شما، خود نیز یک تمرین برای افزایش مهارت تفکر منطقی در شماست.
نتیجه‌گیری
تفکر که یکی از مهمترین ویژگی‌هایی است که انسان را از دیگر موجودات جدا می‌کند، در یک تقسیم‌بندی کلی به دو گروه احساسی و منطقی تقسیم می‌شود. تفکر احساسی، وابسته به احساسات انسان‌هاست و غریزی است و نیاز به آموزش خاصی ندارد. البته تسلط بر آن نیازمند تمرین و تسلط بر احساسات است. اما تفکر منطقی، یک مهارت، و قابل یادگیری است و می‌توان با انجام تمرین‌های مختلف آن را بهبود داد. از طرفی تمامی مهارت‌ها از جمله تفکر منطقی، از زمان کودکی قابل یادگیری هستند و اتفاقا بهتر است از زمان کودکی که سرعت یادگیری افراد بیشتر است و سریع‌تر همه چیز را می‌آموزند آغاز شود. بنابراین بهتر است خلاقیت کودک‌تان را به ما بسپارید و از آموزش خلاقیت برای کودکان استفاده کرده و آگاهی خود را در این زمینه افزایش دهید و این مهارت های بسیار مهم را از زمان کودکی به فرزندانتان بیاموزید تا در دوران نوجوانی و جوانی، زندگی موفق‌تری را تجربه کنند.
