بیش فعالی در کودکان | بررسی جامع + روش‌های درمان

مقالات
چهارشنبه 03 بهمن 1403
جهت مطالعه این مقاله به 10 دقیقه زمان نیاز دارید
بیش فعالی در کودکان | بررسی جامع + روش‌های درمان
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:

این روزها کلمه بیش فعالی در کودکان یا ADHD  به گوش بسیاری از والدین آشناست. کودکان بازیگوشی که انرژی بی‌پایانی دارند، در محیط‌های عمومی، مدرسه یا خانه نمی‌توانند آرام بگیرند، گاهی با این برچسب روبه‌رو می‌شوند. تصور کنید در مهمانی هستید و فرزندتان مدام در حال دویدن و حرف زدن است؛ شما خسته و نگرانید که چرا او مثل بقیه بچه‌ها آرام نمی‌گیرد.

آیا این رفتارها صرفاً بازیگوشی‌اند یا چیزی عمیق‌تر در جریان است؟ متخصصان می‌گویند که بیش فعالی تنها یک برچسب نیست؛ بلکه الگوی رفتاری است که نیاز به توجه دقیق و رویکرد درست دارد. درک صحیح از این موضوع می‌تواند کلید آرامش شما و شکوفایی استعدادهای کودک باشد. این داستان شاید داستان شما هم باشد؛ سفری به سوی شناخت بهتر فرزندتان.

 ADHD یا بیش فعالی کودکان چیست؟ 

همه کودکان در طول رشد، گاهی بی‌توجه یا پرجنب‌وجوش به نظر می‌رسند؛ اما وقتی این حالت‌ها به بخشی دائمی از رفتار روزمره تبدیل شود، ممکن است با اختلال کم توجهی در کودکان روبه‌رو باشیم. این اختلال که به عنوان اختلال ADHD در کودکان نیز شناخته می‌شود، در واقع یک مشکل عصبی-رشدی است که می‌تواند توانایی کودک را در تمرکز، یادگیری و انجام فعالیت‌های روزانه مختل کند.

ریشه این اختلال اغلب در تکامل نیافتگی سیستم عصبی یا عوامل ژنتیکی نهفته است. همچنین شرایط خاص در دوران بارداری، مانند مصرف دخانیات و الکل، نارس بودن نوزاد یا آسیب‌های زایمانی می‌توانند زمینه‌ساز این مشکل باشند. این کودکان در مدرسه، خانه و محیط‌های اجتماعی با مشکلاتی مانند بی‌نظمی، فراموشی، پرخاشگری و ناتوانی در پیروی از قوانین مواجه می‌شوند.

تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب، نه تنها می‌تواند از پیشرفت این اختلال جلوگیری کند، بلکه شانس بهبود کیفیت زندگی کودک را نیز به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. مربیان و معلمان و همچنین خانواده‌ها نقش کلیدی در شناسایی و مدیریت این اختلال ایفا می‌کنند.

 ADHD یا بیش فعالی کودکان چیست؟

علل بیش فعالی و اختلال عدم تمرکز در کودکان

بیماری بیش فعالی در کودکان می‌تواند زندگی روزمره، تحصیلی و اجتماعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که شناخت آن‌ها می‌تواند به درک بهتر و درمان مؤثرتر این بیماری کمک کند.

۱- عوامل ژنتیکی بیش فعالی

ژنتیک نقش مهمی در بروز ADHD دارد و تحقیقات نشان داده‌اند که این اختلال در خانواده‌ها ممکن است ارثی باشد.

  • وراثت: اختلال بیش‌فعالی در بسیاری از موارد یک ویژگی ارثی است. کودکان با والدین مبتلا به ADHD در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارند.
  • تغییرات در عملکرد مغز: در مغز افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی، مناطقی که مسئول توجه و تمرکز هستند، دچار تغییرات و ناهنجاری‌هایی می‌شوند که می‌تواند باعث مشکلاتی در عملکرد شناختی شود.
  • عدم تعادل شیمیایی مغز: اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی، مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین، باعث اختلال در توانایی تمرکز و ایجاد رفتارهای تکانشی در کودکان مبتلا می‌شود.

۲- عوامل محیطی بیش فعالی و عدم تمرکز

عوامل محیطی در بروز ADHD می‌توانند تأثیرات زیادی از دوران بارداری تا دوران کودکی داشته باشند و شامل موارد مختلفی هستند.

  • عوامل مربوط به رشد: بیماری‌های عفونی مادر در دوران بارداری یا سوءتغذیه می‌توانند بر رشد مغز نوزاد تأثیر گذاشته و احتمال بروز این اختلال را افزایش دهند.
  • زایمان زودرس: نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، به دلیل نقص در رشد مغز و سیستم عصبی، بیشتر در معرض ابتلا به ADHD قرار دارند.
  • جراحت سر نوزاد: آسیب به سر نوزاد، به ویژه در مراحل اولیه زندگی، می‌تواند باعث اختلالات رفتاری و مشکلات توجهی شود که از علائم رایج  بیش فعالی است.
  • عوامل پرخطر محیطی: کودکانی که در معرض مواد سمی مثل سرب قرار می‌گیرند، به ویژه در دوران بارداری یا کودکی، بیشتر در معرض ابتلا به ADHD هستند.
  • مصرف الکل و تنباکو در بارداری: مادرانی که در دوران بارداری از الکل یا تنباکو استفاده می‌کنند، خطرات جدی برای رشد سالم مغز کودک ایجاد کرده و احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهند.
  • وزن کم نوزاد هنگام تولد: نوزادانی که وزن کمتری دارند، به ویژه کمتر از ۱۵۰۰ گرم، به دلیل رشد ضعیف مغز و سیستم عصبی، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

 

علل بیش فعالی و اختلال عدم تمرکز در کودکان

انواع بیش فعالی در کودکان

ADHD در کودکان به اشکال مختلفی بروز می‌کند. برای این که بتوانید با کودک بیش‌فعال به درستی رفتار کنید، ضروری است که انواع مختلف این اختلال را بشناسید و درمان مناسب را آغاز کنید. در صورت عدم شناسایی درست نوع  بیش فعالی، ممکن است نتیجه معکوس بگیرید و شرایط کودک پیچیده‌تر شود. مشاوره با پزشک و متخصص نیز می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین رویکرد را برای درمان انتخاب کنید.

انواع کودکان بیش فعال عبارتند از:

نوع تکانشی و بیش‌فعال

این کودکان اغلب بی‌قرار هستند و نمی‌توانند بی‌حرکت بمانند. برای مثال، ممکن است هنگام نشستن در کلاس، مدام از جای خود بلند شوند یا به راحتی دچار هیجان‌زدگی شوند. این کودکان به سرعت تصمیم‌گیری می‌کنند و بدون فکر قبلی اقدام می‌کنند. به‌عنوان مثال، ممکن است پیش از تمام شدن سؤال، بدون اینکه فکر کنند، شروع به پاسخ دادن کنند. این رفتارهای تکانشی می‌تواند منجر به مشکلات در تعاملات اجتماعی و عملکرد تحصیلی شود.

نوع بی‌توجهی و حواس‌پرتی

کودکانی که به بیش فعالی و عدم تمرکز دچار هستند؛ اغلب حواسشان از موضوعات اصلی پرت می‌شود. برای مثال، ممکن است در حین انجام تکالیف، به جای تمرکز بر روی درس، به فکر چیزهای دیگر بروند یا لوازم شخصی خود را گم کنند. این کودکان معمولاً در پیروی از دستورات و حفظ نظم مشکل دارند و ممکن است کارهای نیمه‌تمام زیادی از خود نشان دهند. آن‌ها همچنین ممکن است به راحتی از انجام فعالیت‌های نیازمند تمرکز مانند مطالعه یا حل مسائل پیچیده خودداری کنند.

نوع ترکیبی

این نوع بیش‌فعالی ترکیبی از علائم تکانشگری، بیش‌فعالی و بی‌توجهی است. کودکانی که به این نوع مبتلا هستند، همزمان با مشکلات عدم تمرکز و توجه، قادر به کنترل رفتارهای خود نیستند. برای مثال، ممکن است هنگام انجام تکالیف مدرسه، همزمان دچار حواس‌پرتی شوند و از جای خود بلند شوند و مدام در حال حرکت باشند. این نوع از ADHD معمولاً در کودکان بیشتر مشاهده می‌شود و تشخیص آن می‌تواند دشوارتر باشد زیرا علائم مختلف در یک زمان بروز می‌کند.

انواع بیش فعالی در کودکان

 

سن بروز بیش فعالی در کودکان

همانطور که تاکنون مطلع شدید؛ بیش‌فعالی  یک اختلال عصبی‌رشدی است که معمولاً در دوران کودکی شناسایی می‌شود. البته در برخی از مواقع نیز بیش فعالی نوزادان نیز قابل تشخیص است. این اختلال می‌تواند در عملکردهای کودک و نوزاد تاثیرات عمیقی بگذارد. علائم بیش‌ فعالی معمولاً در سنین خاصی بروز می‌کنند و ممکن است به‌تدریج یا از همان ابتدا آشکار شوند. در اینجا، سنین معمول بروز بیش‌فعالی در کودکان به تفصیل بررسی می‌شود:

بیش فعالی در سنین ۳ تا ۵ سالگی

در این سنین، علائم بیش‌فعالی برای اولین بار خود را نشان می‌دهند. کودکانی که به ADHD مبتلا هستند، ممکن است نشانه‌هایی مانند بی‌قراری مفرط، عدم توانایی در ماندن در یک مکان، تحریک‌پذیری زیاد و رفتارهای تکانشی از خود بروز دهند. در این مرحله، مشکل اصلی اغلب در روابط اجتماعی و تعاملات پیش‌دبستانی خود را نشان می‌دهد، که می‌تواند باعث نگرانی والدین و مربیان شود.

بیش فعالی در سنین ۶ تا ۱۲ سالگی

این دوره زمانی است که بیش‌فعالی به‌طور واضح‌تری شناسایی می‌شود. به‌ویژه پس از ورود به مدرسه، کودکان مبتلا به  اختلال بیش فعالی ممکن است در تمرکز روی تکالیف درسی، پیگیری دستورات معلمان و تعاملات اجتماعی با همکلاسی‌ها مشکل داشته باشند. این اختلال ممکن است باعث افت تحصیلی، بی‌نظمی در انجام وظایف، و حتی مشکلات رفتاری در کلاس درس شود. در این سن، معلمان معمولاً اولین کسانی هستند که متوجه مشکلات کودکان در توجه و کنترل خود می‌شوند.

بیش فعالی در سنین۱۳  سال به بالا

در برخی موارد، علائم بیش‌ فعالی ممکن است تا سنین نوجوانی پنهان بمانند. این زمانی است که مشکلات مرتبط با ADHD مانند ناتوانی در تکمیل تکالیف مدرسه، عدم توانایی در مدیریت زمان، و اختلالات در روابط اجتماعی به‌وضوح نمایان می‌شوند. نوجوانان مبتلا به این بیماری ممکن است با مشکلات جدی در تنظیم احساسات، مدیریت تکالیف پیچیده‌تر مدرسه، و ایجاد روابط دوستانه سالم مواجه شوند. 

در صورتی که ADHD در سنین پایین‌تر شناسایی و درمان نشود، ممکن است در دوران نوجوانی مشکلات بیشتر و حادتری ایجاد کند و زندگی اجتماعی و تحصیلی کودک به‌طور جدی تحت تأثیر قرار گیرد.

سن بیش فعالی در کودکان

 

انواع بیش فعالی در کودکان

به طور کلی علائم بیش فعالی نوزادان، بیش فعالی کودکان 2 سال و حتی علائم بیش فعالی در کودکان 7 سال نیز بسیار متفاوت از هم نمود پیدا می‌کند. علاوه بر این لازم است بدانید که این اختلال رفتاری به دو دسته اصلی دسته توجهی و هیجانی/حرکتی تقسیم می‌شود.

خوب است بدانید؛ این اختلال می‌تواند در سنین مختلف با علائم متنوعی نمایان شود که در کودکان، بسته به شدت و نوع علائم نیز قابل شناسایی و درمان هستند. علائم بیش فعالی در کودکان عبارتند از:

1. دسته توجهی

  • حواس‌پرتی: توجه به عوامل خارجی نامرتبط
  • عدم توجه به جزئیات: اشتباهات مداوم به دلیل بی‌دقتی
  • بی‌نظمی: انجام امور به صورت بی‌برنامه و بدون سازماندهی
  • عدم تمرکز: مشکل در تمرکز هنگام انجام تکالیف یا بازی‌ها
  • عدم پیروی از دستورالعمل‌ها: انجام ندادن وظایف به‌طور کامل
  • گم کردن وسایل ضروری: فراموشی وسایل مورد نیاز یا گم کردن آن‌ها

2. دسته هیجانی/حرکتی

  • زیاده‌گویی: صحبت کردن زیاد و پیش از پایان پرسش دیگران
  • رفتار پرهیاهو: ایجاد سروصدا و انجام بازی‌های پر سر و صدا
  • بی‌قراری و تکان خوردن: عدم توانایی در ثابت ماندن در یک مکان
  • سرخوردگی در انتظار نوبت: مشکل در صبر کردن برای نوبت خود
  • افراط در فعالیت‌های جسمانی: دویدن یا حرکت بی‌وقفه و بدون دلیل
  • قطع کردن صحبت‌های دیگران: پرش از حرف دیگران و دخالت در کارهای گروهی
انواع بیش فعالی در کودکان

 

رفتار با کودک بیش فعال

هر اختلالی درمان مختص به خود را دارد و رفتار با کودک بیش فعال نیاز به آگاهی عمیقی دارد. چرا که ممکن است؛ رفتار اشتباه در برخورد با کودکان مبتلا به بیش فعالی، علائم این اختلال را تشدید کرده و روند درمان را دشوارتر و در برخی مواقع پیچدیده‌تر کند. تنبیه شدید، تهدید، مقایسه با دیگران و نادیده گرفتن نیازهای ویژه کودک، نه تنها مشکلات را افزایش می‌دهد بلکه اعتماد به نفس کودک را نیز کاهش می‌دهد. 

در مقابل، رفتار درست والدین و مربیان شامل صبر، هدایت مثبت، تشویق به تلاش و استفاده از روش‌های تربیتی آگاهانه با کودکان بیش فعال بسیار کاربردی و کارآمد خواهد بود. این رویکردها کمک می‌کنند تا کودک در مسیر بهبود قرار گیرد، احساس امنیت و حمایت کند و از پیشرفت مشکلات جلوگیری شود.

رفتارهای اشتباه با کودکان بیش فعال

فرض کنید در یک مهمانی یا مدرسه هستید و کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی (ADHD) شما شروع به شیطنت می‌کند. در این لحظات، ممکن است عصبی شوید و رفتارهایی انجام دهید که نه تنها مشکل کودک را حل نمی‌کند، بلکه وضعیت را بدتر می‌کند. این رفتارها می‌توانند علائم و مشکلات کودکان بیش فعال را تشدید کرده و ارتباط شما با کودک را آسیب‌دیده و دورتر کنند.

رفتارهای اشتباه در برخورد با کودک بیش فعال عبارتند از:

  • تهدید: تهدیدهای غیرواقعی، اضطراب و ترس ایجاد می‌کند.
  • تنبیه بدنی: آسیب‌های جسمی و روانی طولانی‌مدت ایجاد می‌کند.
  • تنبیه کلامی: جملات توهین‌آمیز باعث کاهش اعتماد به نفس کودک می‌شود.
  • مقایسه با دیگران: مقایسه‌ها، حس بی‌ارزشی و ناتوانی در کودک ایجاد می‌کند.
  • تصحیح مداوم: دائم امر و نهی کردن، اعتماد به نفس کودک را کاهش می‌دهد.
  • تمسخر: مسخره کردن کودک باعث از بین رفتن انگیزه و احساس ناتوانی می‌شود.
  • انتظارات غیر واقعی: تعیین توقعات غیر منطقی، اضطراب کودک را افزایش می‌دهد.
  • نادیده گرفتن پیشرفت‌ها: عدم تشویق به موفقیت‌های کوچک، انگیزه کودک را کاهش می‌دهد.
  • تحقیر: خرد کردن کودک در جمع به افزایش احساس شرمندگی و بی‌ارزشی منجر می‌شود.
  • بی‌توجهی به احساسات کودک: عدم توجه به احساسات او، باعث کاهش اعتماد به نفس و بی‌اعتمادی می‌شود.
  • اجبار به پیروی از قوانین سخت: اعمال قوانین سخت و بدون انعطاف، کودک را به سمت مقاومت می‌برد.
  • نادیده گرفتن نیازهای ویژه: عدم توجه به نیازهای خاص کودک بیش فعال می‌تواند او را دچار استرس کند.

در این شرایط، بهتر است از روش‌های مثبت و حمایتی استفاده کنید تا کودک احساس امنیت و درک شدن کند و حس اعتمادسازی میان والد و کودک ایجاد شود.

رفتار با کودک بیش فعال

رفتارهای درست با کودکان بیش فعال

در صورتی که در جایگاه معلم، والد، بستگان کودک بیش فعال هستید و یا به هر سببی با این کودکان آسیب دیده در ارتباط هستید؛ موظف می‌شوید که رفتارهای درست با کودک بیش فعال را فرا بگیرید. رفتارهای درست و مثبت با کودکان مبتلا به اختلال ADHD می‌تواند به بهبود وضعیت آن‌ها و تسهیل فرآیند درمان کمک کند. در اینجا به برخی از رفتارهای درست اشاره می‌کنیم:

  • تشویق و تحسین: موفقیت‌های کوچک کودک را تحسین کنید و به او نشان دهید که تلاش‌هایش قابل تقدیر است.
  • ایجاد ساختار و روال مشخص: برای کودک برنامه‌های روزانه و فعالیت‌های منظم تنظیم کنید تا احساس امنیت و کنترل بیشتری داشته باشد.
  • صبر و آرامش: در هنگام بروز مشکلات یا شیطنت‌های کودک، صبور باشید و واکنش‌های آرام و مهربانانه نشان دهید.
  • تقویت مهارت‌های اجتماعی: کودک را در موقعیت‌های اجتماعی قرار دهید تا مهارت‌های ارتباطی و تعاملات اجتماعی‌اش تقویت شود.
  • ایجاد محیط حمایتی: محیط خانه یا مدرسه را به‌گونه‌ای طراحی کنید که کودک احساس راحتی و حمایت داشته باشد.
  • استفاده از روش‌های مثبت تربیتی: به جای تنبیه، از تشویق و پاداش برای اصلاح رفتار استفاده کنید.
  • پذیرش نیازهای خاص کودک: نیازهای خاص کودک را شناسایی کرده و به آن‌ها توجه کنید، مانند نیاز به استراحت بیشتر یا تغییرات در محیط.
  • تشویق به مسئولیت‌پذیری: کودک را تشویق کنید که مسئولیت‌هایی را در حد توان خود بر عهده بگیرد و از او انتظار داشته باشید که به تدریج بیشتر مسئولیت‌پذیر شود.
  • ارتباط موثر و مستقیم: با کودک به شیوه‌ای واضح و مستقیم ارتباط برقرار کنید و از دادن دستورات پیچیده خودداری کنید.
  • مدیریت استرس: کمک کنید تا استرس و اضطراب خود را مدیریت کند، مانند یاد دادن تکنیک‌های تنفس عمیق یا آرامش‌بخش.
  • سازگاری و انعطاف‌پذیری: در مواجهه با رفتارهای غیرمنتظره کودک، انعطاف‌پذیر باشید و روش‌های مختلفی برای مدیریت رفتارهای او امتحان کنید.
  • حمایت از اعتماد به نفس: به کودک کمک کنید تا اعتماد به نفس خود را تقویت کرده و به خود ایمان داشته باشد.

این رفتارهای مثبت می‌تواند به کودک بیش فعال کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی و تحصیلی خود را بهبود بخشد و در فرآیند درمان پیشرفت بیشتری داشته باشد.

رفتارهای درست با کودکان بیش فعال

تست بیش فعالی کودکان

تشخیص به موقع و دقیق اختلال بیش فعالی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است و نیازمند ارزیابی‌های مختلفی است که شامل روش‌های رفتاری، روان‌شناختی و پزشکی می‌شود. قابل توجه است که تست بیش فعالی نوزادان با تست بیش فعالی کودکان 2 یا 5 ساله متفاوت است.

  • مصاحبه بالینی: مصاحبه با والدین، معلمان و اعضای خانواده برای جمع‌آوری اطلاعات درباره رفتار کودک در محیط‌های مختلف انجام می‌شود و به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند.
  • تست‌های رفتاری: تست‌هایی مرتبط برای ارزیابی رفتار کودک در محیط‌های مختلف مانند خانه و مدرسه استفاده می‌شوند. این تست‌ها برای شناسایی علائمی مانند فعالیت بیش از حد و مشکلات توجه بسیار اهمیت دارند.
  • تست‌های روان‌شناختی: آزمون‌های IQ و آزمون‌های شناختی برای ارزیابی توانایی کودک در توجه و واکنش به موقعیت‌ها طراحی شده‌اند و تفاوت‌های شناختی و مشکلات تمرکز را شناسایی می‌کنند.
  • آزمایشات پزشکی: آزمایش‌های خون، شنوایی و بینایی برای شناسایی مشکلات پزشکی که ممکن است تأثیرگذار بر رفتار کودک باشند، ضروری هستند. همچنین، آزمایش‌های نوروفیزیولوژیک مانند EEG می‌توانند برای بررسی عملکرد مغزی مفید باشند.
  • مصاحبه‌های روان‌پزشکی: این مصاحبه‌ها بر اساس دستورالعمل‌های DSM-5  انجام می‌شوند و به بررسی دقیق‌تر رفتار و تاریخچه پزشکی کودک کمک می‌کنند.
  • آزمایش‌های آنلاین: تست‌های آنلاین ابزارهای شناسایی اولیه مفید هستند، اما برای تشخیص نهایی کافی نبوده و نیاز به ارزیابی تخصصی‌تر وجود دارد.
تست بیش فعالی کودکان

درمان بیش فعالی کودکان

درمان اختلال adhd در کودکان معمولاً ترکیبی از روش‌های دارویی، روان‌درمانی، تغییرات رفتاری، درمان خانگی و مدیریت مؤثر است که هدف آن بهبود عملکرد کودک در زمینه‌های مختلف اجتماعی، تحصیلی و رفتاری است. این درمان‌ها باید به‌طور فردی و متناسب با نیازهای هر کودک تنظیم شوند.

1. درمان دارویی

داروها یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان ADHD هستند. داروهای مورد استفاده برای کودکان مبتلا به  adhd به دو دسته تقسیم می‌شوند:

  • داروهای محرک (Stimulants): مانند متیل فنیدات (Ritalin) و آمفتامین‌ها (Adderall). این داروها تاثیر زیادی بر کاهش علائم توجه و فعالیت بیش از حد دارند.
  • داروهای غیر محرک (Non-stimulants): مانند آتوموکستین (Strattera) که در صورت عدم پاسخ مناسب به داروهای محرک تجویز می‌شوند.

2. رفتار درمانی (Behavioral Therapy)

در رفتار درمانی، به کودکان و والدین تکنیک‌های مدیریتی و رفتاری آموزش داده می‌شود تا علائم ADHD کنترل شوند. این تکنیک‌ها شامل:

  • مدیریت زمان: کمک به کودک در برنامه‌ریزی و یادگیری انجام وظایف
  • تکنیک‌های آرام‌سازی: روش‌هایی برای کاهش استرس و اضطراب کودک
  • تقویت مثبت: پاداش دادن به رفتارهای مثبت کودک و هدف‌گذاری برای تغییر رفتارهای منفی

3. درمان خانگی

درمان خانگی برای  اختلال adhd می‌تواند شامل ایجاد روال‌های منظم و پایدار در خانه باشد. برخی از روش‌های خانگی عبارتند از:

  • استراحت و خواب کافی: خواب مناسب و استراحت‌های منظم می‌تواند به بهبود تمرکز و کاهش علائم ADHD کمک کند.
  • برنامه‌ریزی و زمان‌بندی روزانه: برنامه‌ریزی دقیق برای انجام تکالیف و فعالیت‌ها کمک می‌کند تا کودک به نظم عادت کند.
  • ایجاد یک محیط منظم و کم‌حواس‌پرتی: این شامل طراحی محیطی مانند یک اتاق مطالعه خلوت و آرام. است که تمرکز کودک را افزایش می‌دهد.

4. آموزش والدین (Parent Training)

آموزش والدین در خصوص نحوه مدیریت رفتار کودک، تنظیم روال‌های روزانه، استفاده از تکنیک‌های تقویت مثبت و کنترل منفی می‌تواند به بهبود وضعیت کودک کمک کند.

5. درمان‌های تحصیلی

کودکان مبتلا به بیماری بیش فعالی ممکن است نیاز به حمایت‌های آموزشی اضافی داشته باشند. این حمایت‌ها شامل:

  • اختصاص زمان بیشتر برای تکالیف
  • پشتیبانی فردی یا تدریس خصوصی
  • استفاده از ابزارهایی برای افزایش تمرکز، مانند فایل‌های صوتی

6. مشاوره روان‌شناختی

مشاوره روان‌شناختی به کودک کمک می‌کند تا با مشکلات اجتماعی و عاطفی خود مقابله کند و مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را تقویت کند.

7. تغذیه و ورزش

یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم می‌تواند تاثیر مثبتی بر وضعیت کودک مبتلا به ADHD داشته باشد. ورزش منظم کمک به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز می‌کند، و مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا-۳ نیز اثرات مثبتی بر عملکرد شناختی دارند.

درمان بیش فعالی کودکان 

مراقبت از کودکان بیش فعال

مراقبت از کودکان مبتلا به بیش فعالی نیازمند رویکردی جامع و توجه به نیازهای خاص هر کودک است. این کودکان به محیط‌های ساختاریافته و حمایتی نیاز دارند تا بتوانند به بهترین نحو رشد کنند. در ادامه به روش‌های مؤثر در مراقبت از این کودکان پرداخته می‌شود:

  1. حمایت از والدین: شرکت در گروه‌های حمایتی و دریافت مشاوره می‌تواند برای والدین بسیار مفید باشد.
  2. ایجاد روابط مثبت و حمایتی: حمایت عاطفی و اجتماعی به کودک کمک می‌کند تا احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند.
  3. ارتباط مستمر با مدرسه: همکاری با معلمان و استفاده از روش‌های آموزشی ویژه به بهبود عملکرد تحصیلی کودک کمک می‌کند.
  4. تقویت رفتارهای مثبت: استفاده از پاداش‌های مناسب برای تقویت رفتارهای مثبت، انگیزه کودک را برای تکرار رفتارهای خوب افزایش می‌دهد.
  5. ایجاد محیط ساختار یافته و منظم: برنامه‌های روزانه ثابت و روال‌های مشخص به کودک کمک می‌کند تا رفتارهای خود را کنترل کرده و تمرکز بهتری داشته باشد.
  6. مدیریت زمان و تکالیف: تقسیم وظایف به بخش‌های کوچکتر و استفاده از تایمر می‌تواند به کودک کمک کند تا تکالیف را به درستی انجام دهد و از احساس سردرگمی جلوگیری کند.
  7. مراجعه به متخصصان سلامت روان: مشاوره با روان‌شناسان و روان‌پزشکان به والدین و کودک کمک می‌کند تا استراتژی‌های درمانی موثری برای مدیریت علائم ADHD پیدا کنند.
  8. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و کاهش استرس: تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق یا یوگا به کودک کمک می‌کند تا اضطراب را کاهش داده و تمرکز بهتری بر فعالیت‌ها داشته باشد.

بهترین سرگرمی‌ها برای کودکان بیش فعال

بازی‌ها و فعالیت‌های بعد از مدرسه برای کودکان مبتلا به بیش فعالی  یا همان adhd فرصتی عالی برای هدایت انرژی زیاد و تمرکز کم آن‌ها به سمت کارهای مثبت و سازنده است. این فعالیت‌ها می‌توانند به تقویت مهارت‌های اجتماعی، خودکنترلی، و توانایی تمرکز آن‌ها کمک کنند. پیشنهادات خلاقانه برای سرگرمی کودکان بیش فعال عبارتند از:

هنرهای رزمی

هنرهای رزمی همچون تکواندو یا کاراته، کودکان را در مسیر یادگیری انضباط و خودکنترلی در محیطی پرانرژی یاری می‌کند. این ورزش‌ها به آن‌ها می‌آموزند که چگونه انرژی خود را به درستی هدایت کنند.

ورزش‌های تیمی

فوتبال، بسکتبال و والیبال فعالیت‌هایی هستند که علاوه بر تمرین جسمی، مهارت‌های اجتماعی و همکاری گروهی را تقویت می‌کنند. کودکان می‌توانند یاد بگیرند که چگونه با هم تیمی‌های خود همکاری کنند و تمرکز بیشتری داشته باشند.

کلاس‌های موسیقی

نواختن سازهای موسیقی مانند پیانو یا گیتار نه تنها تمرکز و هماهنگی دست و چشم را افزایش می‌دهد، بلکه به کودکان کمک می‌کند تا آرامش ذهنی پیدا کرده و احساسات خود را از طریق صدا و موسیقی بیان کنند.

کلاس‌های هنری

نقاشی، طراحی یا مجسمه‌سازی به کودکان این فرصت را می‌دهد تا خلاقیت خود را در فضایی آرام و ساختاریافته به کار بگیرند و دقت و تمرکز خود را افزایش دهند.

تماشای تئاتر یا نمایش‌

این فعالیت فرصتی برای آرامش و تفریح فراهم می‌کند و به کودکان کمک می‌کند تا از دنیای خیالی لذت ببرند و در عین حال مهارت‌های توجه و تمرکز خود را تقویت کنند.

کلاس رقص

رقص به تخلیه انرژی کمک می‌کند وبا تقویت هماهنگی و آگاهی بدنی، کودکان را به یادگیری حرکت‌های پیچیده و هماهنگی بیشتر ترغیب می‌کند.

بازی با توپ

بازی‌های فعال با توپ مانند فوتبال یا بسکتبال می‌توانند به کودکان کمک کنند تا انرژی خود را به شیوه‌ای اجتماعی و سرگرم‌کننده مصرف کنند و در عین حال مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند.

باغبانی

باغبانی به کودکان این فرصت را می‌دهد تا در فضایی آرامش‌بخش، با طبیعت ارتباط برقرار کنند و در عین حال مهارت‌های مسئولیت‌پذیری و توجه به جزئیات را در خود تقویت کنند.

بهترین سرگرمی‌ها برای کودکان بیش فعال

 

عوامل تشدید کننده بیش فعال

کودکان مبتلا به اختلال عدم تمرکز و توجه در دنیای پر از انرژی و چالش‌های خود، تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرند که می‌توانند علائم این اختلال را تشدید کنند. از استرس‌های روزمره گرفته تا خواب ناکافی و تغذیه نامناسب، هر یک از این عوامل می‌توانند به دشواری‌های موجود افزوده و توانایی کودک برای تمرکز و مدیریت رفتار را کاهش دهند.

عوامل تشدید کننده علائم بیش فعالی (ADHD) در کودکان عبارتند از:

  • عدم تمرین مهارت‌های اجتماعی می‌تواند مشکلات رفتاری را تشدید کند.
  • خواب ناکافی موجب می‌شود که کودک بیش از حد فعال و کم‌تمرکز باشد.
  • مصرف مواد غذایی با قند بالا یا افزودنی‌ها، علائم اختلال adhd را تشدید می‌کند.
  • فشارهای مدرسه و خانواده می‌توانند باعث افزایش بی‌قراری و مشکلات تمرکز شوند.
  • محیط‌های پر از حواس‌پرتی و شلوغ در برخی مواقع منجر به عدم تمرکز کودک می‌شود.
  • عدم نظم در زندگی روزمره و فقدان روال‌های مشخص باعث بروز مشکلات رفتاری می‌شود.
  • کمبود حمایت عاطفی ممکن است موجب افزایش مشکلات در مدیریت رفتار و احساسات کودک شود.
عوامل تشدید کننده بیش فعال

تاثیرات اختلال بیش فعال در کودکان

اختلال بیش فعالی، دنیای کودکان را به شکلی خاص و چالش‌برانگیز می‌کند. این اختلال نه تنها بر تمرکز و رفتار کودک تأثیر می‌گذارد، بلکه بر جنبه‌های مختلف زندگی روزمره آن‌ها مانند روابط، خواب، خوراک و تحصیل نیز سایه می‌اندازد. در اینجا به بررسی این تأثیرات می‌پردازیم:

1. در روابط

کودکان مبتلا به ADHD در تعاملات اجتماعی دچار مشکل می‌شوند. رفتارهای تکانشی مانند قطع کردن صحبت‌ها یا عدم توانایی در انتظار نوبت، می‌تواند روابط اجتماعی آن‌ها را دچار مشکل کند. علاوه بر این، این کودکان درک دقیقی از احساسات دیگران ندارند، که ممکن است منجر به مشکلاتی در دوستی‌ها و روابط خانوادگی شود.

2. در خواب

شب‌ها برای کودکان مبتلا به adhd می‌تواند پر از چالش و مشکل باشد. ذهن فعال آن‌ها باعث می‌شود که خوابیدن سخت شود. بی‌قراری شبانه و بیدار شدن‌های مکرر از خواب، موجب کمبود خواب می‌شود که بر رفتار، انرژی و تمرکز روز بعد تأثیر می‌گذارد.

3. در خوراک

کودکان مبتلا به بیماری بیش فعالی ممکن است مشکلاتی در تنظیم عادات غذایی خود داشته باشند. آن‌ها ممکن است به غذای نامناسب تمایل پیدا کنند یا از خوردن وعده‌های غذایی اجتناب نمایند. مواد غذایی با قند بالا و افزودنی‌های شیمیایی می‌تواند علائم بیش فعالی را تشدید کرده و بر تمرکز و رفتار آن‌ها تاثیر منفی بگذارد.

4. در تحصیل

کودکان مبتلا به ADHD در مدرسه با مشکلات زیادی در تمرکز روبرو هستند. آن‌ها ممکن است در انجام تکالیف و پروژه‌ها دچار تاخیر شوند و تمرکز خود را به راحتی از دست بدهند. این مسائل می‌تواند منجر به افت تحصیلی و احساس اضطراب در آن‌ها شود.

با وجود این چالش‌ها، ایجاد محیطی حمایتی و استفاده از استراتژی‌های مناسب می‌تواند به کودکان درگیر با اختلال adhd کمک کند تا این مشکلات را مدیریت کرده و کیفیت زندگی‌شان را بهبود بخشند.

تاثیرات اختلال بیش فعال در کودکان 

راه‌های پیشگیری از اختلال ADHD

اختلال بیش فعالی یک اختلال عصبی-رشدی است که ممکن است به دلایل ژنتیکی و محیطی بروز کند. اگرچه پیشگیری کامل از این اختلال ممکن نیست، اما با به کارگیری برخی راهکارها می‌توان خطر بروز آن را کاهش داد یا علائم آن را زودتر شناسایی و مدیریت کرد.

  • رژیم غذایی متنوع و غنی از امگا-3، ویتامین‌ها و مواد معدنی، به همراه فعالیت‌های بدنی منظم، عملکرد مغز را تقویت کرده و علائم  اختلال adhd را کاهش می‌دهد.
  • محیط خانوادگی آرام و حمایتگر تاثیر زیادی در کاهش خطر adhd دارد. استرس‌ها و مشکلات روانی در دوران کودکی می‌توانند تأثیرات منفی بر رشد مغز و رفتار کودک بگذارند.
  • تشخیص زودهنگام علائم این بیماری و استفاده از تکنیک‌های رفتاری می‌تواند به کاهش شدت این اختلال کمک کند. مداخلات مناسب در سنین پایین به کودکان در مدیریت رفتار و تمرکز کمک می‌کند.
  • رعایت یک رژیم غذایی سالم همراه با مصرف مکمل‌هایی چون اسید فولیک می‌تواند به رشد مغز کودک کمک کند. کنترل فشار خون و دیابت بارداری نیز از عوامل مهم در سلامت جنین است.
  • مراقبت‌های بهداشتی مادران باردار نقش کلیدی در پیشگیری از ADHD دارد. مصرف مواد مخدر، الکل یا دخانیات خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهد، بنابراین باید از این موارد پرهیز شود.
راه‌های پیشگیری از اختلال ADHD

آینده بچه‌های بیش فعال در بزرگسالی

آینده کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی یا ADHD، با فراز و نشیب‌های زیادی برای خانواده و کودک روبه‌رو است. در زندگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی، این کودکان ممکن است دچار مشکلاتی شوند. در روابط اجتماعی، ممکن است با دشواری در برقراری ارتباط و مدیریت احساسات روبه‌رو شوند. همچنین در مدرسه، تمرکز کم و رفتارهای تکانشی ممکن است باعث افت تحصیلی و مشکلات در یادگیری شود. در بزرگسالی، این مسائل می‌تواند بر اشتغال و حرفه‌ای بودن آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

با پیشگیری و درمان مناسب، این چالش‌ها قابل مدیریت هستند. اگر از سنین پایین، مشکلات شناسایی و درمان شوند، کودکان مبتلا به اختلال adhd می‌توانند مهارت‌های خود را بهتر مدیریت کرده و در زندگی موفق باشند. درمان‌های رفتاری، مشاوره و آموزش مهارت‌های اجتماعی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در محیط‌های اجتماعی و تحصیلی عملکرد بهتری داشته باشند.

آینده این کودکان به شدت به شرایط و تلاش‌هایی که برای درمان و حمایت آن‌ها وجود دارد بستگی دارد. اگر والدین، مدارس و مشاوران به‌طور موثر وارد عمل شوند، می‌توانند این کودکان را در مسیر موفقیت هدایت کنند. اما اگر این حمایت‌ها کم باشد و علائم بیش فعالی به موقع شناسایی نشوند، آینده ممکن است با مشکلات جدی‌تری مواجه شود.

در نهایت، با تلاش مشترک و استراتژی‌های درست، کودکان مبتلا به اختلال adhd می‌توانند آینده‌ای خلاق، پر از فرصت داشته باشند.

آینده بچه‌های بیش فعال در بزرگسالی

نقش پل استار در شناسایی بیش فعالی در کودکان

نگرانی خانواده ها در زمینه سلامت فرزندان کاملا قابل درک است و موسسه شتابدهی پل استار با علم براین موضوع تلاش کرده تا راهی برای شناسایی این اختلال ابداع کند. در این مجموعه و با کمک هوش مصنوعی، رفتار کودکان در زمان شرکت در کلاس ها کاملا رصد می‌شود. این تحلیل، عملکرد کودکان و نوجوانان را در طی یک سال و در موقعیت‌های مختلف ارزیابی می‌کند تا از صحت نتایج اطمینان حاصل شود. 

گاهی رفتارهای کودکان تنها به دلیل بازیگوشی و کم حوصله بودن اتفاق می‌افتد. ازاین‌رو، روانشناسان مجموعه در کنار متخصصان هوش مصنوعی دست در دست هم داده‌اند تا به شما کمک کنند بی‌دلیل به فرزندان خود برچسب بیش فعالی نزنید. 

 جمع بندی

در این مقاله به بررسی اختلال بیش فعالی در کودکان پرداختیم و تأثیرات آن بر جنبه‌های مختلف زندگی مانند روابط اجتماعی، تحصیل، خواب و تغذیه را بررسی کردیم. مشکلاتی چون عدم تمرکز و کنترل تکانش‌ها از چالش‌های این اختلال هستند، اما پیشگیری و درمان‌های مناسب می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند. همچنین، اهمیت تشخیص زودهنگام، حمایت‌های روانی و آموزشی و سبک زندگی سالم در مدیریت این اختلال بررسی شد. با تلاش و حمایت‌های محیطی، آینده این کودکان می‌تواند روشن و موفقیت‌آمیز باشد. 

سوالات متداول

  • علت به وجود آمدن بیش فعالی چیست؟

علت دقیق به وجود آمدن بیش فعالی ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی است که بر توسعه مغز کودک تاثیر می‌گذارند.

  • علائم بیش فعالی در دختران بیشتر است یا پسران؟

علائم بیش فعالی در پسران معمولاً واضح‌تر و شدیدتر است، اما در دختران ممکن است به‌طور غیرقابل‌مشاهده‌تری بروز کند.

  • آیا بیش فعالی با افزایش سن بدتر می‌شود؟

در برخی افراد، علائم بیش فعالی با افزایش سن کاهش می‌یابد، اما در برخی دیگر ممکن است همچنان ادامه پیدا کرده و مشکلاتی ایجاد کند.

  • بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی اختلالی عصبی-رشدی است که با مشکلاتی در تمرکز، کنترل تکانش‌ها و فعالیت‌های بیش از حد همراه است.

  • علائم بیش فعالی در کودکان 7 ساله چیست؟

علائم بیش فعالی در کودکان 7 ساله شامل بی‌قراری، دشواری در تمرکز، قطع کردن صحبت دیگران و انجام رفتارهای تکانشی است.

  • آیا بیش فعالی در کودکان ارثی است؟

بله، بیش فعالی در کودکان می‌تواند جنبه ارثی داشته باشد و از والدین به فرزندان منتقل شود.

  • آیا ADHD کودکان درمان دارد؟

بله،  اختلال adhd در کودکان قابل مدیریت و درمان است، اما نیاز به درمان‌های ترکیبی شامل دارو، روان‌درمانی و تغییرات رفتاری دارد.

  • نشانه‌های بیش فعالی چیست؟

نشانه‌های بیش فعالی شامل بی‌قراری، عدم تمرکز، رفتار تکانشی، و مشکلات در مدیریت زمان و انجام وظایف است.

  • آیا بیش فعالی قابل پیشگیری است؟

بیش فعالی به‌طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با مراقبت‌های مناسب در دوران بارداری و تشخیص زودهنگام می‌توان خطر بروز آن را کاهش داد.

  • اختلال توجه و تمرکز در کودکان چیست؟

اختلال توجه و تمرکز در کودکان (ADHD) یک اختلال عصبی-رشدی است که باعث مشکلاتی در تمرکز، کنترل تکانش‌ها و رفتارهای هیجانی می‌شود.