پروتکل SSH چیست و چه کاربردی در شبکه دارد؟

پروتکل SSH یا Secure Shell یکی از ابزارهای کلیدی برای مدیریت امن سیستم‌ها و سرورها در شبکه‌های کامپیوتری است. این پروتکل امکان برقراری ارتباط امن بین دو دستگاه را فراهم می‌کند و اغلب برای مدیریت سرورها، انتقال فایل‌ها، و اجرای دستورات راه دور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، به بررسی سوال پروتکل SSH چیست، کاربردهای آن در شبکه، و نحوه کانفیگ و استفاده از این ابزار می‌پردازیم.

پروتکل SSH یک پروتکل رمزگذاری شده است که در سال 1995 معرفی شد. هدف اصلی این پروتکل، ارائه یک روش امن برای دسترسی و مدیریت دستگاه‌های راه دور است. برخلاف پروتکل‌های قدیمی مانند Telnet که داده‌ها را به صورت متنی و بدون رمزگذاری منتقل می‌کردند، SSH از رمزنگاری قوی استفاده می‌کند تا امنیت داده‌های انتقالی تضمین شود.

ممکن است سوال کنید کاربرد ssh در شبکه چیست؟ در پاسخ می‌توان گفت که SSH ابزاری برای برقراری ارتباط امن در شبکه است که به مدیران سیستم و کاربران پیشرفته این امکان را می‌دهد که به سرورهای خود متصل شده و دستورات مورد نیاز خود را اجرا کنند.

کاربردهای پروتکل SSH

برای پاسخ به این سؤال که کار SSH چیست، می‌توان گفت که این پروتکل وظیفه ارائه یک راه امن برای ارتباطات شبکه‌ای را دارد. این ارتباط ممکن است برای مدیریت سرورها، انتقال فایل‌ها، یا حتی راه‌اندازی تونل‌های امن مورد استفاده قرار گیرد. در ادامه کاربردهای مهم این پروتکل را معرفی می‌کنیم:

1. مدیریت سرورهای راه دور
   یکی از مهم‌ترین کاربردهای این پروتکل، مدیریت سرورهای راه دور است. مدیران سیستم می‌توانند با استفاده از SSH به سرور متصل شده و وظایفی مانند نصب نرم‌افزار، تغییر تنظیمات، یا رفع مشکلات را انجام دهند.
2. انتقال فایل‌های امن
   ابزارهایی مانند SCP و SFTP که بر پایه SSH کار می‌کنند، امکان انتقال فایل‌ها را با امنیت بالا بین سیستم‌ها فراهم می‌کنند.
3. تونل‌سازی امن (Port Forwarding)
   SSH  امکان تونل‌سازی امن برای انتقال داده‌ها از طریق پورت‌های خاص را فراهم می‌کند. این قابلیت در سناریوهای امنیتی پیچیده بسیار مفید است.
4. اجرای دستورات راه دور
   با استفاده از SSH ، کاربران می‌توانند دستورات را به صورت مستقیم روی یک سرور راه دور و بدون نیاز به ورود فیزیکی به دستگاه اجرا کنند.

آشنایی با چند اصطلاح درباره SSH

در این بخش با برخی از اصطلاحات مهم در این حوزه آشنا می‌شویم:

ssh سرور چیست؟

نرم‌افزاری است که روی سرور نصب شده و امکان برقراری ارتباط از طریق پروتکل SSH را فراهم می‌کند. این سرور به درخواست‌های کلاینت گوش می‌دهد و پس از احراز هویت، به آن‌ها اجازه دسترسی می‌دهد.

سیستم SSH چیست؟

سیستم اس اس اچ به مجموعه‌ای از ابزارها و سرویس‌ها اشاره دارد که برای برقراری ارتباط امن از طریق پروتکل SSH مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم شامل کلاینت SSH ، سرور SSH ، و ابزارهایی مانند SCP و SFTP است.

سرویس SSH چیست؟

این سرویس شامل نرم‌افزاری است که در سرور نصب و اجرا می‌شود و وظیفه گوش دادن به درخواست‌های ارتباطی از طریق پورت SSH را بر عهده دارد. این سرویس معمولاً به طور پیش‌فرض روی پورت 22  فعال است. زمانی که کلاینتی درخواست ارتباط با سرور ارسال می‌کند، سرویس SSH هویت کلاینت را تأیید کرده و یک کانال امن برای ارتباط ایجاد می‌کند.

پورت SSH چیست؟

پورت SSH ، پورت شماره 22 است که پروتکل SSH به صورت پیش‌فرض برای برقراری ارتباطات از آن استفاده می‌کند. با این حال، برای افزایش امنیت، توصیه می‌شود که پورت پیش‌فرض SSH به یک شماره دیگر تغییر داده شود تا حملات Brute Force کاهش یابد.

نحوه کانفیگ SSH

یکی از سوالات مهم در زمینه پروتکل SSH چیست، نحوه کانفیگ این پروتکل است. تنظیم SSH بسته به سیستم‌عامل مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد، اما مراحل کلی شامل موارد زیر است:

1. نصب سرویس SSH
   روی اکثر سرورها و سیستم‌عامل‌ها مانند لینوکس، سرویس SSH به طور پیش‌فرض نصب شده است. اما اگر نصب نبود، می‌توان از دستورات زیر برای نصب استفاده کرد:
   • در سیستم‌های Debian-based:

bash

Copy code

sudo apt install openssh-server

• در سیستم‌های RedHat-based:

bash

Copy code

sudo yum install openssh-server

1. پیکربندی فایل sshd_config
   فایل sshd_config محل اصلی تنظیمات سرویس SSH است. در این فایل می‌توان مواردی مانند پورت SSH ، مجوز ورود ریشه (root login)، و احراز هویت کلید عمومی را تغییر داد.
2. فعال‌سازی و راه‌اندازی سرویس SSH
   پس از انجام تنظیمات، باید سرویس SSH را راه‌اندازی کنید:

bash

Copy code

sudo systemctl enable ssh

sudo systemctl start ssh

روش‌های تامین امنیت در پروتکل SSH

پروتکل SSH به لطف استفاده از رمزنگاری قوی، یکی از امن‌ترین ابزارهای ارتباطی است. برخی از ویژگی‌های امنیتی این پروتکل عبارت‌اند از:

• رمزنگاری کلید عمومی و خصوصی
  کاربران می‌توانند با استفاده از کلید عمومی و خصوصی، سطح امنیت بالاتری برای ارتباطات خود ایجاد کنند.
• احراز هویت چندمرحله‌ای
  SSH  از ترکیب رمز عبور و کلیدهای عمومی برای افزایش امنیت استفاده می‌کند.
• مقاومت در برابر حملات شنود  (Eavesdropping)
  به دلیل رمزنگاری تمام داده‌های انتقالی، امکان شنود اطلاعات در این پروتکل به شدت کاهش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: آموزش هک و امنیت با پایتون 

انواع روش های ارتباطی در پروتکل SSH

پروتکل SSH (Secure Shell) به کاربران امکان برقراری ارتباطات امن و مدیریت از راه دور سیستم‌ها را می‌دهد. در این پروتکل، چندین روش ارتباطی وجود دارد که هر یک برای مقاصد خاصی طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی انواع روش‌های ارتباطی در پروتکل SSH می‌پردازیم:

1. SSH Remote Login (ورود به سیستم از راه دور)

این روش اصلی‌ترین کاربرد SSH است که به کاربران اجازه می‌دهد به‌طور امن به سرورهای راه دور متصل شوند و دستورات را از طریق خط فرمان اجرا کنند. این روش شامل مراحل زیر است:

• کاربر با استفاده از کلید خصوصی یا رمز عبور خود به سرور متصل می‌شود.
• پس از احراز هویت، کاربر به محیط خط فرمان سرور دسترسی پیدا می‌کند.

2. SCP (Secure Copy Protocol)

SCP یک پروتکل برای انتقال فایل‌ها به‌طور امن بین سیستم‌ها است. این پروتکل بر اساس SSH کار می‌کند و به کاربران این امکان را می‌دهد که فایل‌ها را از یک سیستم به سیستم دیگر منتقل کنند. ویژگی‌های SCP عبارتند از:

• انتقال سریع و امن فایل‌ها
• استفاده از همان احراز هویت و رمزگذاری SSH

3. SFTP (SSH File Transfer Protocol)

SFTP یک پروتکل انتقال فایل امن است که بر پایه SSH ساخته شده است. این پروتکل امکانات بیشتری نسبت به SCP ارائه می‌دهد، از جمله:

• قابلیت مشاهده و مدیریت دایرکتوری‌ها و فایل‌ها
• امکان ادامه انتقال فایل‌ها در صورت قطع ارتباط
• احراز هویت و رمزگذاری مشابه با SSH

4. SSH Tunneling (تونل‌سازی SSH)

SSH Tunneling به کاربران این امکان را می‌دهد که یک تونل امن برای انتقال ترافیک شبکه از طریق SSH ایجاد کنند. این روش می‌تواند برای:

• عبور از فایروال‌ها و محدودیت‌های شبکه.
• رمزگذاری ترافیک غیر امن (مانند HTTP) استفاده شود.

5. X11 Forwarding

این روش به کاربران اجازه می‌دهد تا برنامه‌های گرافیکی که بر روی یک سرور لینوکسی اجرا می‌شوند، به‌طور امن بر روی سیستم محلی خود مشاهده و استفاده کنند. با فعال کردن X11 Forwarding، کاربر می‌تواند به‌طور مستقیم به رابط گرافیکی برنامه‌ها دسترسی پیدا کند.

6. SSH Agent Forwarding

SSH Agent Forwarding به کاربران این امکان را می‌دهد که از کلیدهای SSH خود در یک سرور واسط استفاده کنند، بدون اینکه کلیدهای خصوصی خود را بر روی آن سرور قرار دهند. این روش به‌ویژه برای دسترسی به چندین سرور از یک سرور واسط مفید است.

7. Port Forwarding (پورت فورواردینگ)

پورت فورواردینگ در SSH به کاربران این امکان را می‌دهد که ترافیک شبکه را از یک پورت محلی به یک پورت در سرور راه دور هدایت کنند. این روش به دو نوع تقسیم می‌شود:

• Local Port Forwarding: ترافیک از یک پورت محلی به یک پورت در سرور راه دور هدایت می‌شود.
• Remote Port Forwarding: ترافیک از یک پورت در سرور راه دور به یک پورت محلی هدایت می‌شود.

تکنیک های رمزگذاری ssh

در زیر جدولی برای مقایسه تکنیک‌های رمزگذاری در پروتکل SSH شامل رمزنگاری متقارن، رمزنگاری نامتقارن و روش هشینگ ارائه شده است:

در رمزنگاری متقارن یا Symmetrical، هر دو طرف (فرستنده و گیرنده) از یک کلید مشترک برای رمزگذاری و رمزگشایی داده‌ها استفاده می‌کنند. این روش معمولاً سریع‌تر است و برای انتقال حجم بالای داده‌ها مناسب است.

در رمزنگاری نامتقارن یا Asymmetrical، هر کاربر یک جفت کلید دارد: یک کلید عمومی که می‌تواند با دیگران به اشتراک گذاشته شود و یک کلید خصوصی که باید محرمانه باقی بماند. این روش به‌ویژه برای احراز هویت و تبادل امن کلیدها استفاده می‌شود.

تکنیک هشینگ Hashing برای ایجاد یک مقدار ثابت از داده‌ها استفاده می‌شود که به‌عنوان “هش” شناخته می‌شود. این هش به‌طور یکتا نمایانگر داده‌های ورودی است و معمولاً برای تأمین یکپارچگی داده‌ها و ذخیره‌سازی امن رمز عبور استفاده می‌شود.

تفاوت SSH و SSL چیست؟

در زیر جدولی برای مقایسه تفاوت‌های کلیدی بین SSH و SSL ارائه شده است:

نتیجه‌گیری

پروتکل SSH ابزاری قدرتمند و امن برای مدیریت شبکه‌ها و سرورها است. با استفاده از این پروتکل، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که اطلاعات حساس شما در مسیر ارتباطی از دسترس افراد غیرمجاز دور خواهد بود. از تنظیمات دقیق کانفیگ SSH گرفته تا تغییر پورت SSH ، همه این اقدامات می‌توانند به بهبود امنیت سیستم شما کمک کنند. 

اگر هنوز با ابزارهای مختلف پروتکل SSH مانند سرور SSH یا سرویس SSH آشنا نشده‌اید، اکنون زمان مناسبی برای شروع است.در دوره های پل استار می توانید از ابتدا به آموزش برنامه نویسی بپردازید. در دوره پایتون کودک و نوجوان مقدماتی از دوره شتابدهی استعداد با برنامه نویسی و مفاهیم برنامه نویسی آشنا خواهید شد.

سوالات متداول

چرا از SSH استفاده می‌شود؟

• امنیت: SSH اطلاعات را در حین انتقال رمزگذاری می‌کند و از استراق سمع و حملات میان‌افزار جلوگیری می‌کند.
• احراز هویت: SSH از کلیدهای عمومی و خصوصی برای احراز هویت کاربران استفاده می‌کند، که این امر امنیت را افزایش می‌دهد.
• مدیریت از راه دور: SSH به مدیران سیستم اجازه می‌دهد تا به‌طور امن به سرورها متصل شوند و کارهای مدیریتی را انجام دهند.

SSH چگونه کار می‌کند؟

• ایجاد اتصال: کاربر یک درخواست اتصال به سرور ارسال می‌کند.
• احراز هویت: سرور و کلاینت با استفاده از کلیدهای عمومی و خصوصی یکدیگر را احراز هویت می‌کنند.
• رمزگذاری: پس از احراز هویت، یک تونل امن بین کلاینت و سرور ایجاد می‌شود که تمام داده‌ها از طریق آن منتقل می‌شود.

آیا SSH فقط برای لینوکس است؟

در حالی که SSH به‌طور گسترده‌ای در سیستم‌های لینوکسی و یونیکسی استفاده می‌شود، اما در سیستم‌عامل‌های دیگر مانند ویندوز نیز قابل استفاده است. نرم‌افزارهایی مانند PuTTY و OpenSSH در ویندوز برای استفاده از SSH وجود دارند.

آیا SSH امن است؟

بله، SSH به‌عنوان یک پروتکل امن شناخته می‌شود. با این حال، امنیت آن به نحوه پیکربندی و استفاده صحیح از آن بستگی دارد. استفاده از کلیدهای قوی و به‌روزرسانی منظم نرم‌افزار SSH می‌تواند به افزایش امنیت کمک کند.

منابع

https://www.ssh.com/

https://www.techtarget.com/searchsecurity/definition/Secure-Shell

https://www.openssh.com/